ფრანკლინის ექსპედიცია უნდა ყოფილიყო დიდი ბრიტანეთის და მისი საზღვაო ფლოტის ტრიუმფი.
მე-19 საუკუნის შუა ხანებისთვის დედამიწის რუკაზე ბევრი ცარიელი ადგილი და შეუსწავლელი მარშრუტი აღარ იყო დარჩენილი, მაგრამ ყოველი ახალი აღმოჩენა უფრო ღირებული ხდებოდა. იმპერიები ცხოვრობდნენ და ყვაოდნენ ვაჭრობით, ამიტომ ახალი, უფრო მოსახერხებელი საზღვაო გზების პოვნა იყო მათი სიცოცხლისა და სიკვდილის საკითხი.
იმ დროს ყველაზე მნიშვნელოვანი ამოცანა იყო ატლანტის ოკეანედან წყნარ ოკეანეში და უკან სწრაფად მისასვლელი გზის პოვნა. არქტიკული წყლების გადაკვეთის გზის ძიებაში რუსეთის იმპერია აქტიურად იკვლევდა მის ჩრდილოეთ ტერიტორიებს, რამაც გააღიზიანა ზღვების მფლობელი, დიდი ბრიტანეთი. ფრანკლინის ექსპედიცია, რომელიც მოგვიანებით მოხვდა ისტორიის წიგნებში, ეს არ იყო დიდი ბრიტანეთის უკიდურესად ამბიციური პირველი მცდელობა ჩრდილო-დასავლეთის გადასასვლელის პოვნისთვის.
ექსპედიციის მთავარი ინიციატორი იყო სერ ჯონ ბაროუ, დიდი ბრიტანეთის საადმირალოს მეორე მდივანი, ფაქტობრივად, მთელი ბრიტანეთის ფლოტის მთავარი ადმინისტრატორი. ეს იყო მისი ბოლო პროექტი 41 წლიანი სამსახურის შემდეგ და ასევე ღირსების საკითხი. მანამდე მან არა ერთი ექსპედიცია გაგზავნა ჩრდილოეთის ზღვებში: მათ სერიოზული წვლილი შეიტანეს რეგიონის კვლევაში, მაგრამ ვერასოდეს მიაღწიეს მთავარ მიზანს.
ფრანკლინის მოგზაურობა იყო გადამწყვეტი ლაშქრობა დედამიწის ერთ-ერთ ბოლო შეუსწავლელ კუთხეში. 82 წლის ბაროუმ ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ კამპანია განხორციელებულიყო და თანამდებობა დატოვა. საადმირალოს მდივანი დარწმუნებული იყო, რომ ეს ექსპედიცია კიდევ ერთხელ განადიდებდა მას და დიდ ბრიტანეთს.
ახალგაზრდა კაპიტანი ჯეიმს ფიცჯეიმსი შეიძლებოდა გამხდარიყო ექსპედიციის ლიდერი, მაგრამ მისი კანდიდატურა არ დაამტკიცეს.
კაპიტან ჯეიმს ფიცჯეიმსის ბიოგრაფია – ჯერჯერობით ექსპედიციის ერთადერთი მკაფიოდ გამოვლენილი წევრი – კლასიკური ვიქტორიანული რომანის მსგავსია. იგი დაიბადა 1813 წელს ლონდონში წარუმატებელი დიპლომატ ჯეიმს გამბიერისა და უცნობი ქალის შემთხვევითი ურთიერთობის შედეგად.
ბიჭი შვილად აყვანის მიზნით გადასცეს მეუფე რობერტ კონინგჰემს და მის მეუღლეს ლუიზა კაპერს, იმ წლებში ცნობილ პოეტსა და ფილოსოფოსს. გამბიერი ბევრს ზრუნავდა თავისი უკანონო ნათესავის სწავლა განათლება აღზრდისთვის. 1825 წელს 12 წლის ფიცჯემსი მეორე კლასის მოხალისედ ჩაირიცხა ფრეგატ პირამუსზე, რომელსაც მისი მეორე ბიძაშვილი მეთაურობდა. ბიჭი გემზე მიიღეს არა მხოლოდ როგორც იუნგა, არამედ დაიწყეს მისი როგორც ოფიცრის მომზადება. რაც უბრალოდ შეუძლებელი იყო “ჩვეულებრივი” არალეგიტიმურისთვის ასეთი შესაძლებლობა მიეღო იმ ეპოქაში, განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ კონინგჰემებს არ ჰქონდათ კავშირი ფლოტთან. მაგრამ გამბიე ცნობილი დინასტიაა, საიდანაც მრავალი ცნობილი საზღვაო ოფიცერი და ადმირალიც კი წარმოიშვა.
მიუხედავად იმისა, რომ მისი ნათესავი გემის კაპიტანი ერთი წლის შემდეგ გადადგა, ახალგაზრდა ფიცჯემსი დარჩა პირამუსზე ახალი კაპიტნის ხელქვეითად და მონაწილეობა მიიღო დიპლომატიურ მისიაში შეერთებულ შტატებსა და ცენტრალურ ამერიკაში. შემდეგ, შეცვალა გემები და ზემდგომები, ის თანდათან გაიზარდა საზღვაო იერარქიაში. ფიცჯეიმსმა მონაწილეობა მიიღო 1839-1841 წლების თურქეთ-ეგვიპტის მეორე ომში, როგორც ლეიტენანტი მსროლელი გემ „განგეზე“ (ინგლისი მაშინ ოსმალეთის იმპერიის მხარეზე იყო), შემდეგ კი ჩინეთში 1840-1842 წლების პირველი ოპიუმის ომის დროს.
როდესაც ჯონ ბაროუმ დაიწყო თავისი გრანდიოზული ექსპედიციის მომზადება 1845 წელს, მან დაასახელა ფიცჯეიმსი ექსპედიციის ხელმძღვანელად. მაგრამ ასეთი სერიოზული წამოწყებისთვის, კაპიტანი ძალიან ახალგაზრდად ითვლებოდა – ის მხოლოდ 32 წლის იყო. და ის არასოდეს ყოფილა არქტიკაში.
ამიტომ, ლიდერობა მიენიჭა 59 წლის ჯონ ფრანკლინს, რომელიც ბევრად უფრო გამოცდილი იყო პოლარულ მოგზაურობაში. თუმცა ფრანკლინი მხოლოდ იმიტომ აირჩიეს, რომ ცნობილმა კაპიტანებმა უილიამ პერიმ და ჯეიმს კლარკ როსმა მიატოვეს ექსპედიცია. პირველი უბრალოდ დაიღალა ლაშქრობით, ხოლო მეორემ პირობა მისცა მეუღლეს, რომ აღარასოდეს შეესწავლა არქტიკა.
ეს დიდი დანაკლისი იყო სერ ბაროუსთვის: მხოლოდ რამდენიმე მეხრვაურს ჰქონდა იგივე გამოცდილება, რაც როსს. მან აღმოაჩინა დედამიწის ჩრდილოეთ მაგნიტური პოლუსი და 1839-1843 წლებში ხელმძღვანელობდა ცნობილ ბრიტანულ არქტიკულ ექსპედიციას, რომელმაც მრავალი სამეცნიერო აღმოჩენა გააკეთა.
ფრანკლინის ექსპედიცია კარგად იყო აღჭურვილი და მის ორ ხომალდს ერქვათ ერებური და ტერორი.
ამბიციურმა სერ ბაროუმ ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ მისი ექსპედიცია აღჭურვილი ყოფილიყო უახლესი ტექნოლოგიით: ყოფილი სამხედროს გემები ერებუსი და ტერორი უკვე მზად იყვნენ არქტიკისთვის როსის კამპანიის შემდეგ. ასეთი ხომალდებს შეეძლოთ გაეძლოთ ბრძოლაში ნაღმტყორცნების ზალპის ზემოქმედებას, მაგრამ ისინი კიდევ დამატებით გაძლიერდნენ ყინულებში ნავიგაციისთვის. გარდა ამისა, მათზე დამონტაჟდა ორთქლის ძრავები. მათი საშუალებით ხომალდები დიდ სიჩქარეს ვერ ანვითარებდნენ, მაგრამ მათი წყალობით გემებს ჰქონდათ გათბობა.
გარდა ამისა, ნაოსნობამდე გემებზე დამონტაჟდა თავისი დროისთვის უნიკალური მტკნარი წყლის გამწმენდი და გამოხდის სისტემები. სურსათი საკმარისი უნდა ყოფილიყო სამი წლის განმავლობაში. ეს იყო ათობით ტონა ორცხობილა, სიმინდის ხორცი, ფქვილი, დაკონსერვებული ხორცი და ბოსტნეული. სურავანდთან საბრძოლველად გემებმა ოთხი ტონა ლიმონის წვენი მოიმარაგეს. გემებზე ასევე იყო ბიბლიოთეკები, სადაც ათასზე მეტი წიგნი იყო. ერთი სიტყვით, მოგზაურობა თითქმის კრუიზს უნდა დამსგავსებოდა.
ფიცჯემესი დაინიშნა ერებუსის კაპიტანად. ტერორს მეთაურობდა ფრენსის კროზიერი – ის იყო როსის მეორე მოადგილე წინა ექსპედიციის დროს. ორი გემის ეკიპაჟი 134 ადამიანს შეადგენდა. მართალია, მათგან მხოლოდ ფრანკლინი, კროზიერი, ტერორის გემის ექიმი ალექსანდრე მაკდონალდი და ორი ლოცმანი – ჯეიმს რიდი და თომას ბლენკი – ადრე იყვნენ ნამყოფი არქტიკაში.
გაგრძელება იქნება …..
